Hr. Adam Gurowski (1805-1866) to jedna z najciekawszych i najbardziej kontrowersyjnych postaci nie tylko polskiego, ale także rosyjskiego, europejskiego oraz amerykańskiego życia politycznego i intelektualnego wieku XIX. Niezwykłe losy „czerwonego hrabiego” i ewolucja jego myśli pozwalają nie tylko zobaczyć z innej perspektywy dramatyczne dzieje konfliktu polsko-rosyjskiego, ale także recepcję Rosji przez elity polityczne i intelektualne Polski, Europy i Ameryki. Pokazują również mechanizmy kreowania opinii publicznej i oddziaływania na nią przez dyplomację i propagandę rosyjską.

Dzieje „strasznego hrabiego”, które inspirowały wielkich romantyków, Słowackiego, Mickiewicza, Krasińskiego, Norwida, wywołują pytania o najbardziej pasjonujące, wciąż niewyjaśnione tajemnice epoki. Czy uczestnicy sprzysiężenia P. Wysockiego rzeczywiście zamierzali zamordować cara podczas tzw. „Spisku Koronacyjnego” w 1829 r., do czego przekonywał ich Gurowski? Czy ten „jakobin”, w młodości słuchacz Hegla, wzywający do detronizacji cara i przekształcenia Powstania Listopadowego w „rewolucję socjalną”, któremu przypisywano hasło antycarskiego sojuszu z Rosjanami – „Za wolność naszą i waszą”, dla uratowania walczącej Polski, usiłował sprowokować wojnę mocarstw Zachodu z Rosją w 1831 r.? A może przeciwnie: był rosyjskim agentem wpływu już w pierwszych latach Wielkiej Emigracji, gdy zakładał TDP i atakował ks. A. J. Czartoryskiego, A. Mickiewicza, J. Lelewela (?) Czy jego apostazja narodowa i polityczny, rosjocentryczny panslawizm to działalność „Wallenroda” w imię sprawy polskiej czy też na rzecz radykalnych idei Fouriera i Saint-Simona, w celu zrealizowania w imperium Mikołaja I socjalistycznej utopii na sto lat przed bolszewikami? Czy był inspiratorem słynnego pamfletu na Rosję pióra markiza A. de Custine (Rosja w 1839 r.)? Czy też autorem programu radykalnej rusyfikacji a zarazem twórcą anonimowych dzieł służących rosyjskiej propagandzie na zachodzie Europy? Czy rzeczywiście w Stanach Zjednoczonych w epoce wojny krymskiej był rosyjskim agentem wpływu, o co oskarżał go K. Marks i A. Hercen? Czy też był jedynie wizjonerem politycznym głoszącym Manifest Destiny Ameryki jak i Rosji, do których, jak uważał, miała przynależeć w XX w. globalna hegemonia nad światem? Czy ten autor projektu formowania pułków czarnych kosynierów z uwolnionych niewolników podczas wojny secesyjnej, rzeczywiście zamierzał zamordować Abrahama Lincolna?

Książka oparta została na obszernych, trudno dostępnych materiałach, w tym dokumentach z ponad 30 archiwów i kolekcji rękopisów, nie tylko z Polski, ale także z Rosji, Francji, Wielkiej Brytanii oraz Stanów Zjednoczonych.

Zafoliowana.