Ze wstępu:
Minęło 20 lat od ukazania się ostatniego monograficznego opracowania dziejów Pułtuska.[...] Ramy chronologiczne niniejszego tomu w zasadzie nie wymagają szerszego uzasadnienia. Inaczej niż zwykle trudno jednoznacznie określić datę początkową. W tomie tym do początków grodu nad Narwią i/lub Pełtą odnoszą się przynajmniej w części aż trzy teksty: Włodzimierza Peli, Zbigniewa Morawskiego i ks. Tadeusza Żebrowskiego. Każdy z autorów prezentuje tu swoją interpretację początków miasta. [...] Najogólniej mówiąc, początek rozważań jest równoznaczny z różnie datowanymi początkami grodu pułtuskiego. Granicę końcową stanowi moment III rozbioru Rzeczypospolitej, w wyniku którego Pułtusk znalazł się pod zaborem pruskim. [...]
Przyjęty w niniejszym tomie układ można określić mianem chronologiczno-problemowego. Wydawnictwo otwiera więc tekst dotyczący archeologii Pułtuska, choć chronologicznie sięga on w czasy wczesnonowożytne. Następnie przedstawione zostały problemowo dzieje grodu i miasta w średniowieczu i wreszcie dzieje Kościoła w tej epoce, ujęte także w bloki problemowe. Studium dziejów miasta w XVI-XVIII wieku w aspekcie ustrojowym, gospodarczym i społecznym. Dopełnieniem tego obrazu jest następny rozdział poświęcony dziejom Kościoła w epoce nowożytnej oraz kolejny mówiący o oświacie i kulturze tego okresu. Sztukę i architekturę Pułtuska czasów staropolskich omawia ostatni rozdział, podzielony na część średniowieczną i wczesnonowożytną. Całość dopełniają bibliografia i indeks osobowy. [...]