504 STRONY, ilustracje zdjęcia ----------------podkreśleń nie ma ----pochodzą z mojego egz

16 CM X 24,5 CM------stan bardzo dobry

waga 870 gram

oprawa twarda z obwolutą---------------------------------------------------------------------------------------------------------SŁOWO KLUCZOWE - Getto Grodno, Słonim, Białystok, Łosośna, Kiełbasin ( obóz ), Lida, Łódź, pomoc Polaków w ratowaniu Żydów ( Puchalscy, Stanisław i Anna Krzywicki -strona 173 książki ), policja żydowska również wydająca Żydów - strona 111 oraz 126 książki )

Historia pomocy - Rodzina Krzywickich--------------------------------------------------------------------------------------
W czasie drugiej wojny światowej Anna i Stanisław Krzywiccy ukrywali w swoim gospodarstwie we wsi Dulkowszczyzna trzyosobową rodzinę Trachtenbergów – właścicieli magazynu maszyn rolniczych z Grodna.

W 1941 r., po wycofaniu się Armii Czerwonej, Grodno przeszło pod okupację niemiecką. Naziści utworzyli dwa getta – jedno dla Żydów, których uznali za „użytecznych” dla gospodarki III Rzeszy, drugie dla tych bezużytecznych, niezdolnych do pracy. Od listopada 1942 do marca 1943 roku miały miejsce kolejne deportacje ludności żydowskiej – głównie do obozu Auschwitz-Birkenau.

Meir Trachtenberg zdołał wraz z żoną i synem uciec z grodzieńskiego getta przed jedną z ostatnich akcji likwidacyjnych. W marcu 1943 r. udało im się dotrzeć do Dulkowszczyzny, znajdującej się około 20 km od Grodna. Poprosili Krzywickich o pomoc. Obie rodziny znały się jeszcze sprzed wojny.

Krzywiccy przyjęli Trachtenbergów do siebie. Przygotowali im kryjówkę w oborze – małą skrytkę zasłoniętą słomą. W ukrywaniu pomagało też troje ich dzieci: Henryka, Janina i Józef. Niemcy dwukrotnie przeprowadzali rewizje w gospodarstwie, nie znaleźli jednak Żydów.

Trachtenbergowie ukrywali się w Dulkowszczyźnie ponad rok. Po wyzwoleniu, w czerwcu 1944 r. wyjechali do Białegostoku, a następnie wyemigrowali do Ameryki.

Po wojnie rodziny straciły ze sobą kontakt. Odnowiły go w latach 50-tych, kiedy Trachtenbergowie zaczęli pisać listy do swoich wybawców.

RATUJĄCY
Anna Krzywicka, żona

zm. 1 stycznia 1980

Stanisław Krzywicki, mąż

zm. 1 stycznia 1980

SPRAWIEDLIWY WŚRÓD NARODÓW ŚWIATA - TYTUŁ PRZYZNANY:
15 czerwca 2010

Anna Krzywicka

Stanisław Krzywicki

UKRYWAJĄCY SIĘ
Trachtenberg, syn

Trachtenberg, matka

Meir Trachtenberg, ojciec

ur. w Grodno

MIEJSCE UKRYWANIA
Dulkowszczyzna

Jan i Anna Puchalscy
. Jan i Anna Puchalscy byli polskimi mężami i żoną, mieszkającymi we wsi Łosośna w północno-wschodniej Polsce na przedmieściach Grodna (obecnie 20 km w głąb Białorusi ) podczas niemieckiej okupacji Polski . Razem ratowali polskich Żydów przed Zagładą , w tym uciekinierów z getta w Grodnie przed jego brutalną likwidacją. Puchalskis otrzymali pośmiertnie tytuły Sprawiedliwych wśród Narodów Świata przez Yad Vashemw czerwcu 1986 r. [1] Ich honorowe medale wręczono ocalałym córkom w Jerozolimie 14 czerwca 1987 r., podczas której Irena Puchalski-Bagiński, Zdzisław, syn Sabiny Puchalski-Kazimierczyk, Władysław Puchalski i Krystyna Puchalski- Maciejewski zasadził drzewo w Ogrodzie Sprawiedliwych w Yad Vashem.

Na początku II wojny światowej Jan Puchalski pracował w firmie tytoniowej, gdzie zarabiał niewielką pensję. [ potrzebne źródło ] Puchalscy mieszkali jako karczmarze w letnim domku w lesie Łosośna. Chata należała do przedsiębiorczej rodziny Zandmanów, która przed wojną wynajmowała podobne chaty miejskim turystom, o renomie Grodna jako schroniska, co potwierdza stuletni letni pałac królów polskich . Puchalskis były bardzo słabe, mający wspierać pięcioro dzieci: 15-, 16- i 17-letnie córki i dwóch małych dzieci (Władysław i Wanda) wieku 1 i 2. Na wieczór morderczego nalotu niemieckiego nazistowskiego na Getto w Grodnieco miało miejsce 13 lutego 1943 r., pod drzwiami Puchalskiego pojawiło się sześciu uciekinierów. Wśród nich ukochany Felix Zandman z rodziny Zandmanów (15 lat), który bawił się z dziećmi przed wojną, Sender Freydowicz (jego wujek), który stracił żonę i dwoje dzieci na rzecz nazistów, Mottel Bass i jego żona Goldie i jeszcze dwóch żydowskich uciekinierów. [1] Przebywali u Puchalskich przez 17 miesięcy. Tymczasem getto Grodno zrównane przez Niemcy ze wszystkimi jego 29000 danych Żydów w pociągach Holokaustu i eksterminacji w komorach gazowych w Auschwitz i Treblince

Początkowo sześciu Żydów ukrywało się przed domem, w niewystarczająco bezpiecznej piwnicy, w której wszystkich, w tym dzieci Puchalskich, groziła hitlerowska groźba kary śmierci. [ potrzebne źródło ]Następnie z pomocą rodziny zbudowano ziemiankę pod jedną z ich dwóch sypialni, w której znajdowały się trzy starsze siostry (Sabina, Irena i Krystyna), które pilnowały. Ziemianka była bardzo mała. Wejście było przez wąski otwór pod łóżkiem i zakryte drewnianą pułapką. Wykonano kanał powietrzny prowadzący do ogrodu z otworem zasłoniętym pod krzakami. Dla większego bezpieczeństwa Jan Puchalski przeniósł w to miejsce psiarnię. Sabina sprowadzała jedzenie dla zbiegłych zbiegów i wywoziła ich nieczystości. Żydzi szybko zdali sobie sprawę, że kryjówka była zbyt mała, aby pomieścić sześć osób. Niedostateczny dopływ powietrza skłonił dwóch ukrywających się do wyjścia i szukania pomocy gdzie indziej. [1] Mottel Bass, z zawodu prawnik, miał trochę pieniędzy, które pomogły Puchalskim w nowych wydatkach.

Kiedy w domu osiedlili się żołnierze niemieccy, wycofujący się przed nacierającym frontem rosyjskim, czterech Żydów wymknęło się w nocy i błąkało przez kilka dni. Dogonili Sowietów i zostali wyzwoleni 24 lipca. Felix Zandman i Sender Freydowicz wyemigrowali wkrótce do Francji, gdzie Feliks uzyskał stopień inżyniera i doktorat z fizyki na Sorbonie . Został przedsiębiorcą w lotnictwie . W 1986 Zandman wraz z innymi ocalałymi złożył zeznania w Yad Vashem. W rezultacie w czerwcu 1986 roku Puchalscy zostali pośmiertnie odznaczeni tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Rok później, 14 czerwca 1987 roku, ich ocalałe dzieci odwiedziły Jerozolimę i zasadziły drzewo w Ogrodzie Sprawiedliwych w Yad Vashem.[1] Felix Zandman, który był na ceremonii, zauważył: „Puchalscy nigdy nie stracili odwagi, nigdy. Straciliśmy odwagę. Oni podnieśli nasze morale”. Ponadto Jan i Anna Puchalscy otrzymali nagrodęCourage to Care League Anti-Defamation League w postaci brązowej tablicy od artysty Arbit Blatas, wręczonej ich dzieciom przez dyrektora krajowego ADL, Abrahama Foxmana .

W piwnicach, dołach i na strychach
Jan i Anna Puchalscy oraz ich dzieci Irena, Krystyna i Sabina.

Pięciu Żydów ukrywało się przez 17 miesięcy w specjalnym schronieniu, które rodzina Puchalskich przygotowała dla nich pod podłogą domu. Choć byli bardzo biedni i mieszkali z pięciorgiem dzieci w małym domku w Łososnej, Puchalscy ryzykowali życie z powodu miłości do ludzkości, inspirowanej wiarą religijną. I tak na początku 1943 r., Gdy Sender Frejdowicz, jego 15-letni bratanek Felix Zandman, Golda i Motel Bass, Meir Zamoszczański i Borka Szulkies uciekli przed likwidacją getta grodzieńskiego, Puchalscy, których znali z spędzonych lat we wsi, przyjął ich. W niedługim czasie Szulkies i Zamoszczański wyjechali, ale przybyła kolejna uciekinierka, Ester Szapira.

Kryjówka była mała i zatłoczona. Nadawca Frejdowicz ustanowił surowe zasady, aby zbiegowie, którzy utknęli razem na małej przestrzeni, bez prywatności, zachowali swoją ludzką godność. Uczył też matematyki swojego siostrzeńca Feliksa, zachowując ścisły harmonogram zajęć. Puchalscy dbali o wszystkie potrzeby Żydów, których wzięli pod swoje skrzydła. Dzięki swojej pomysłowości i odwadze byli w stanie zapobiec wykryciu kryjówki podczas poszukiwań prowadzonych w okolicy.

Z zeznań Felixa Zandmana:

... więc mieliśmy cztery lata. I tak byliśmy przez długi czas. Pojawiły się problemy `` jak żyć w czteroosobowym społeczeństwie, całkowicie zamkniętym, bez światła, bez zabijania się nawzajem '' ...

Błogosławionej pamięci mój wujek był bardzo inteligentnym człowiekiem; natychmiast zainstalował system prawa i porządku. Powiedział: „Jesteśmy tu po to, aby przeżyć. Możemy tu być miesiącami i miesiącami, Bóg wie jak długo. Musimy upewnić się, że żyjemy jak ludzie cywilizowani, więc nie wstydzimy się siebie nawzajem, kiedy wyjeżdżamy. nie rozdzierajcie się żywcem.

„A więc po pierwsze: bez seksu”. Więc nie było nic.

„Po drugie: ciągle zmieniaj miejsce, w którym się kładziesz”. Chodziło o to, aby nikt nie miał lepszego miejsca do wypoczynku niż inni. Więc co dwie godziny była rotacja.

„Po trzecie: religijny podział żywności…”

[i żeby] nie zwariować w dziurze, mój wujek nauczył mnie matematyki….