Historia instrumentów muzycznych

Curt Sachs

Curt Sachs (1881⁠–⁠1959) jest autorem 22 książek i ponad 30 artykułów naukowych, poświęconych najistotniejszym problemom badawczym kilku gałęzi muzykologii. Sachs zajmował się głównie kulturą muzyczną epok najdawniejszych, historią notacji muzycznej, historią praktyki wykonawczej oraz historią tańca. Powszechnie został uznany za jednego z najwybitniejszych muzykologów XX wieku, twórcę nowoczesnej instrumentologii.

Początkowo poświęcił się studiom nad historią sztuki, po kilku latach podjął studia muzykologiczne u H. Kretzschmara i J. Wolfa. Kierował Państwową Kolekcją Instrumentów w Królewskim Muzeum Etnograficznym w Berlinie, jednocześnie nauczając na Uniwersytecie Berlińskim, w Wyższej Szkole Muzycznej oraz w Państwowej Akademii Muzyki Kościelnej i Szkolnej. Usunięty na fali terroru hitlerowskiego w 1933 r. ze wszystkich stanowisk, wyemigrował najpierw do Paryża, gdzie m.in. wykładał na Sorbonie, a w 1937 r. do USA, gdzie wykładał w New York University oraz w Columbia University.

Historia instrumentów muzycznych to fundamentalne dzieło o ponadczasowej wartości. Opowiada, w możliwie prostej formie, historię ukształtowania się i ewolucji instrumentarium od czasów prehistorycznych do współczesnych, obejmując obszary pięciu kontynentów – od Meksyku po Daleki Wschód, od arktycznej Północy po Patagonię. Autor korzystał z odkryć archeologicznych, kolekcji muzealnych i bogatego materiału ikonograficznego – od sumeryjskich pieczęci, przez iluminacje średniowiecznych kodeksów, po obrazy i rzeźby mistrzów epok późniejszych. Niemniej wszechstronnie wprowadził źródła filologiczne, również w szerokim ujęciu historycznym, od przekładów najstarszych tekstów akadyjskich, poprzez cytaty wybitnych teoretyków renesansu i baroku, inwentarze i zapiski kronikarskie, po publikacje badaczy współczesnych. Interdyscyplinarność i bogactwo dzieła wprowadza je do niepodważalnego kanonu nowoczesnej nauki.

Cytaty z barwnych opisów etnograficznych, skojarzenie legendy i mitu z udokumentowanym źródłem czynią z książki lekturę atrakcyjną także dla szerszego grona czytelników.

Spis treści

Część pierwsza

EPOKA PIERWOTNA I PREHISTORYCZNA

Rozdział 1. U źródeł instrumentarium

Czynnik motoryczny

Grzechotka

Narzędzia idiofoniczne uderzane

Bębny

Funkcje rytualne

Bębny

Piskawka

Instrumenty pocierane

Czurynga

Tarło

Piszczałki

Trąbka

Czynnik melodyczny

Ksylofon

„Harfa” jamowa

„Cytra” jamowa

Łuk muzyczny

Drumla

Rozdział II. Chronologizacja wczesnego instrumentarium

Część druga

CZASY STAROŻYTNE

Rozdział III. Sumer i Babilonia

Rozdział IV Egipt

Od czasów prehistorycznych do końca Średniego Państwa

Okres od początków Nowego Państwa do epoki greckiej

Rozdział V Izrael

Epoka koczownicza (ok. 2000⁠–⁠1000 r. p.n.e.)

Okres królewski (I tysiąclecie p.n.e.)

Rozdział VI. Grecja, Rzym, Etruria

Rozdział VII. Indie

Rozdział VIII. Daleki Wschód

Dynastia Szang-In (XVIII–XII w. p.n.e.)

Dynastia Czou (122⁠–⁠256 r. p.n.e.)

Dynastia Han (206 r. p.n.e.–220 r. n.e.)

Rozdział IX. Ameryka

Ameryka Środkowa

Ameryka Południowa

Część trzecia

ŚREDNIOWIECZE

Rozdział X. Daleki Wschód

Rozdział XI. Indie

Rozdział XII. Azja Południowo-Wschodnia

Rozdział XIII. Bliski Wschód

Bębny obręczowe

Piszczałki

Obój

Bębny cylindryczne

Kotły

Lutnie krótkoszyjkowe

Lutnie ze strunociągiem na płycie wierzchniej

Fidel z rezonatorem nanizanym

Lutnia długoszyjkowa

Psalterium

Cymbały

Harfa kątowa

Rozdział XIV Europa

Instrumentarium pierwszego tysiąclecia

Harfa

Liry

Monochord

Lira korbowa

Lutnie

Fidel

Idiofony

Rogiitrąby

Dudy

Organy

Instrumentarium wprowadzone w XI i XII w.

Portatyw

Flety

Piszczałki stroikowe

Bębny

Tubmaryna

Cytry

Część czwarta

INSTRUMENTARIUM EUROPY NOWOŻYTNEJ

Rozdział XV Renesans (1400⁠–⁠1600)

Organy

Regał

Flety podłużne

Piszczałka jednoręczna

Flażolet

Flet poprzeczny

Pomorty

Fagot

Raket

Krumhorn

Szrajery

Rauschpfeife

Cynk, kornet

Puzon

Trąbki

Kotły

Klawikord

Szpinet i klawesyn

Dulce melos

Lutnia

Cytary

Wiole

Lira da gamba

Rozdział XVI. Barok (1600⁠–⁠1750)

Rodzina skrzypiec

Skrzypce

Małe skrzypce

Quinton

Altówka

Skrzypce tenorowe

Wiolonczela

Violone

Kontrabas

Wiola d’amore

Wiola pomposa

Baryton

Smyczek

Arcylutnie

Cytary

Gitara

Klawesyn

Carillon

Flet

Obój

Rogi

Trąbki suwakowe

Organy

Strój

Rozdział XVII. Romantyzm (1750⁠–⁠1900)

Strój

Fortepian

Harfa

Harfa eolska

Pręty pocierane

Harmonika szklana

Fisharmonia

Flet Boehmowski

Klarnety

Saksofon

Rogi i trąbki chromatyczne

Serpenty i rogi basowe

Trąbki i rogi klapowe

Rogi zatykane

Wentyle

Rodzina kornetów

Trąbki wentylowe i puzony wentylowe

Kotły mechaniczne

Bębny

Muzyka janczarska

Trójkąt

Buńczuk orkiestrowy

Talerze

Ksylofon

Organy

Epilog – wiek XX

Instrumenty elektryczne

Organy

Terminologia

Idiofony

Aerofony

Membranofony

Chordofony

Elektrofony

Stan dostateczny

wyraźne ślady użytkowania, porwana pierwsza kartka