Integralność ciała ludzkiego jako powinność moralna. Przesłanie moralne Kościoła

Redakcja: Ks. Krzysztof Smykowski

ISBN 978-83-8101-491-5

Recenzje wydawnicze:
ks. dr hab. Tadeusz Zadykowicz, prof. KUL
ks. dr hab. Maciej Olczyk, prof. UAM

Parametry:
Format: 145x205 mm
Ilość stron: 240
Oprawa: miękka

Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu 2022

Chrześcijańska koncepcja człowieka podkreśla wielowymiarowość jego istoty. Wskazuje na obecność w jego strukturze i życiu wymiaru naturalnego i nadprzyrodzonego oraz doczesnego i wiecznego. Na szczególną uwagę zasługuje jednak fakt, że jest on istotą zarazem duchową i cielesną. W ramach tej struktury człowiek jest definiowany i określany nade wszystko przez wymiar duchowy. Nie oznacza to jednak w żadnym razie deprecjonowania cielesności. Ludzkie ciało zasługuje bowiem na pełen troski szacunek. Chrześcijaństwo dalekie jest jednakże od absolutyzowania wartości cielesnych i otaczania ludzkiego ciała kultem.

Problem zakresu władzy człowieka nad swoim ciałem interesował już autorów biblijnych i patrystycznych. Kwestia ta stała się jeszcze bardziej aktualna w XX wieku, kiedy to upowszechnieniu uległ szereg nieterapeutycznych ingerencji o charakterze medycznym. Są to dawstwo organów do przeszczepów, udział w eksperymentach medycznych, sterylizacja bezpośrednia, zabiegi tzw. korekty płci, czy niektóre operacje plastyczne.

Zagadnienie integralności ludzkiego ciała pozostaje wciąż wyzwaniem dla przedstawicieli różnych subdyscyplin teologicznych i innych nauk kościelnych. Z tego powodu Instytut Teologii Moralnej KUL z inicjatywy ówczesnego kierownika Katedry Bioetyki Teologicznej bp. dr. hab. Józefa Wróbla, prof. KUL zorganizował w dniu 6 grudnia 2017 r. Ogólnopolską Konferencję Naukową pt. „Integralność ciała ludzkiego jako powinność moralna i granice jego naruszalności”. W jej trakcie tytułowy problem został zaprezentowany przez sześciu specjalistów reprezentujących różne nauki kościelne. Oddawana do rąk czytelnika monografia jest pokłosiem tego sympozjum. Dyskusja wskazała jednak na niewystarczalność zaprezentowanych w czasie konferencji ujęć. Uzupełniono zatem refleksję, uwzględniając także szereg innych perspektyw.

Monografia składa się z dziesięciu rozdziałów. Otwierają ją rozważania biblijne. Ks. Krzysztof Napora SCJ zwraca uwagę na trudności i wyzwania w studium biblijnego obrazu ludzkiego ciała, przeprowadza analizę zagadnienia ludzkiego ciała w kontekście biblijnych opowiadań o stworzeniu zawartych Księdze Rodzaju oraz przedstawia zagadnienie obrzezania w kontekście starotestamentalnych regulacji dotyczących ludzkiego ciała.

Dopełnieniem tej perspektywy jest rozdział autorstwa ks. Stanisława Hałasa SCJ. Autor, odwołując się do teologii św. Pawła, przedstawia zagadnienie ludzkiego ciała jako świątyni. Koncepcja ludzkiego ciała jako miejsca zamieszkania Boga w świecie, doskonale uwydatnia wartość ludzkiej cielesności. Ważnym jest, aby ludzka cielesność rozumiana integralnie była właściwie ukierunkowana na budowanie szlachetnych więzów komunii we wspólnocie. Więzi te mają swoje najważniejsze odniesienie do Chrystusa i zobowiązują do wyzbycia się ciasnego i zamkniętego na siebie egoizmu.

Tematyka integralności ludzkiego ciała była obecna także w refleksji Ojców Kościoła. Ks. Mariusz Szram wskazuje, że w epoce patrystycznej integralność była traktowana jako fakt wynikający z Bożego aktu stwórczego oraz z pierwotnego planu Boga. Pisarze wczesnochrześcijańscy bronili nienaruszalności ciała, dopuszczając jako etycznie usprawiedliwione jedynie konieczne zabiegi chirurgiczne, mające na celu przywrócenie choremu życia lub zdrowia. Autor podejmuje także zagadnienie integralności ciała po zmartwychwstaniu.

Ks. Antoni Nadbrzeżny, przedstawiając personalistyczną antropologię teologiczną, wskazuje, że dowartościowuje ona dynamiczny wymiar człowieka. Podkreśla, że w obliczu niebezpieczeństwa dezintegracji osoba ludzka otwiera się na nadzieję zbawienia przychodzącego od Chrystusa, który pozwala człowiekowi przezwyciężyć lęk oraz pokusę nihilizmu i rozpaczy. W stanie egzystencjalnego niepokoju doświadcza on wezwania, umocnienia i pocieszenia przez Ducha Świętego.

Perspektywa teologicznomoralna zostaje podjęta przez ks. Krzysztofa Smykowskiego. Autor omawia podstawowe zasady ingerencji medycznych. Na ich bazie dokonuje oceny moralnej dwóch działań sytuujących się na pograniczu interwencji tera-peutycznych i nieterapeutycznych.

Wyjątkowe zadanie w zakresie ochrony ludzkiego życia spełnia prawo kanoniczne, które ustanawia odpowiedzialność karną w przypadku naruszenia dóbr szczególnie cennych dla człowieka. To zagadnienie przybliża ks. Marek Stokłosa SCJ. Omawia prawną ochronę życia ludzkiego na różnych etapach jego rozwoju. Wskazuje także na potrzebę szacunku dla ciał osób zmarłych oraz konieczność ochrony małoletnich przed nadużyciami seksualnymi.

Dopełnieniem powyższych rozważań jest ukazanie tematu z perspektywy teologii praktycznej. Ks. Piotr Tomasz Goliszek wskazuje, że personalistyczny charakter wychowania moralnego w katechezie nie skupia się na przekazywaniu kodeksu etyczno-moralnego, lecz na służbie człowiekowi tak, aby mógł osiągnąć osobową pełnię w Chrystusie. Katecheza nie rezygnuje z ukazania pełnego obrazu człowieka i próby odpowiedzi na jego życiowe pytania i problemy.

Ks. Stanisław Dyk, podejmując refleksję homiletyczną, wskazuje, że homilia ma być wezwaniem do działania w historii na sposób samego Boga, który stał się człowiekiem. Jest wezwaniem do tego, aby wierzący dostosował życie do orędzia zbawienia i poprzez naśladowanie Jezusa Chrystusa uczynił ze swej egzystencji historię zbawienia. W historię tą włączone jest cały człowiek – człowiek cielesny. Podkreśla, że także w kazaniu można i należy podejmować problematykę ludzkiego ciała i wyzwań moralnych, przed którymi stoi współczesny człowiek.

Zwieńczeniem monografii są rozdziały dotykające szeregu zagadnień szczegółowych. Ks. Krzysztof Butowski SDB podkreśla absolutną nienaruszalność życia ludzkiego od poczęcia do naturalnej śmierci. W świetle normy personalistycznej analizuje dopuszczalność wymierzania kary śmierci, przedstawiając dominujące współczesne stanowiska.

Ks. Władysław Majkowski SCJ z kolei wyartykułuje tezę, że integralność ludzkiego ciała może inspirować refleksję nad społecznym środowiskiem człowieka. Celem wytłumaczenia życia społecznego uczeni odwoływali się do rzeczywistości organizmu ludzkiego, który stanowi jedność, chociaż jest złożony z wielości części. Każda z nich na swój sposób uczestniczy w tej całości, pełniąc określone funkcje. Tłumaczenie to, niezależnie od wielu braków, okazało się na tyle przemawiające do wyobraźni filozofów i socjologów, że przetrwało całe wieki.

Należy wyrazić nadzieję, że niniejsza monografia przyczyni się do lepszego zrozumienia doniosłości zagadnienia integralności ludzkiego ciała. Podjęta w niej interdyscyplinarna refleksja wskazała na najistotniejsze problemy z nim związane. Postawiła także nowe pytania, które sprawiają, że przeprowadzonego namysłu nie można uznać za zakończony.