Redakcja naukowa: Anna Kalinowska, Adam Perłakowski, Dariusz Rolnik, Filip Wolański

Między obowiązkami, przywilejami a prawem Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku. Społeczeństwo w obronie państwa polsko-litewskiego

Warszawa 2018, ss.496

Książka przedstawia obraz szlachty w Rzeczypospolitej doby wazowskiej. Jest to obraz różnorodny, bo ukazujący między innymi stosunek społeczeństwa szlacheckiego do imperium osmańskiego, funkcjonowanie sejmów, sejmików, edukację młodzieży szlacheckiej oraz problem kozacki. Publikacja ma charakter naukowo-badawczy. W skład książki wchodzi 25 artykułów. Autorzy referatów nie tylko przedstawiają dokładny obraz sytuacji tamtego okresu i definiują nowe problemy badawcze, ale także nawiązują do długiej dyskusji o przyczynach upadku Rzeczypospolitej. Każdy tekst opiera się na rzetelnej podstawie źródłowej, a nowatorskie spojrzenie inspiruje i zachęca do dalszego studiowania tematu. Publikacja jest kolejnym tomem serii „Studia i Materiały".

Spis treści:

Wstęp /9

Wprowadzenie /11

I. Wobec Europy i Orientu /16

Arkadiusz M. Stasiak. Strach przed wyznawcami Islamu w polskich opisach Imperium Osmańskiego z 2. połowy XVI w. /17

Teresa Malinowska. Oraz wojska polsko-litewskiego we francuskich drukach od końca XVI do schyłku XVIII wieku. Od ideału szlachcica - obrońcy Rzeczypospolitej i chrześcijaństwa - do postulatu wychowania chłopskiego żołnierza obywatela /33

Anna Kalinowska. "Jeden bardzo przykry obowiązek..." Zagraniczne opinie o obronności Rzeczypospolitej w XVI-XVII w. /51

Edward Opaliński. Problem zagrożenia zewnętrznego i wewnętrznego w roku 1607 /69

Janusz Dorobisz. Z Wołynia nad Bosfor. Mołdawskie przypadki księcia Samuela Koreckiego /85

Mariusz Sawicki. W obronie ojczyzny i we własnym interesie. Poselstwo Kazimierza Jana Sapiehy do Moskwy w 1678 r. /103

Tomasz Ciesielski. Reczpospolita wobec wybuchu wojny siedmioletniej (jesień 1756-zima 1757) /119

II. Na forum parlamentarnym i rządowym Rzeczypospolitej /140

Jerzy Urwanowicz. Aktywność Stanisława Żółkiewskiego na sejmach w sprawach obronności państwa (1606-1619) /141

Ewa Dubas-Urwanowicz. Polityczny aspekt uchwał poborowych na sejmach koronnych w latach 1519-1572 /153

Tadeusz Srogosz. Sprawy skarbowo-wojskowe w działalności sejmiku województwa łęczyckiego w XVII w. /165

Przemysław Gawron. Sejmiki koronne wobec żołnierzy cudzoziemskich w armii koronnej za panowania Zygmunta III Wazy /179

Artur Gajewski. Szlachta województwa sieradzkiego wobec obronności kraju w latach 1654-1655 /193

Mirosław Nagielski. Stanowisko sejmików wiszeńskiego i halickiego wobec cudzoziemców służących w armii koronnej w okresie rządów dwóch ostatnich Wazów (1632-1668) /207

Robert Kołodziej. Przedsejmowe legacje królewskie w propagandzie wojennej Jana III Sobieskiego /231

Andrzej Stroynowski. Między patriotyczną deklaracją a realizacją zobowiązań w świetle diariuszy sejmowych z XVIII w. /243

Witold Filipczak. Wojsko i obronność Rzeczypospolitej na Sejmie w 1780 r. /263

Dariusz Nawrot. Komitet Wojskowy na Litwie w 1812 r. /281

III. Z Kozakami czy przeciw nim? /298

Maciej Franz. Szlachta wobec powstań kozackich w 1. połowie XVII w. /299

Piotr Kroll. Rola ideału obrońcy Rzeczypospolitej i jego wpływ na wzrost znaczenia Kozaków w społeczeństwie ziem ruskich wśród Kozaczyzny Zaporoskiej /313

IV. Edukacja społeczeństwa i obronność w sferze publicznej /338

Marcin Broniarczyk. Postulaty polskich pisarzy renesansowych dotyczące edukacji wojskowej młodzieży szlacheckiej w XVI w. a ówczesna praktyka /339

Aleksandra Skrzypietz. Służba wojskowa królewiczów polskich w XVII w. /357

Marta Kupczewska. "Takie prywatki stoją za trochę publiki", czyli o ochocie Tomasza Zamoyskiego służenia Rzeczypospolitej w latach 1618-1628 /377

Aleksander Ziober. W trosce o ojczyznę i Dom Sapieżyński. Postawy Lwa Sapiehy z czasów wojny w Inflantach w latach 1627-1629 w świetle korespondencji /397

Adam Lisek. W obronie świętej wiary katolickiej, wolności i praw Rzeczypospolitej. Obóz Stanisławowski w województwie podlaskim w okresie wojny o tron polski (1733-1736) /415

Adam Kucharski. Kwestia obrony kraju w gazetach rękopiśmiennych epoki Konfederacji Barskiej (1768-1772) /447

Wykaz skrótów /463

Bibliografia /465

Indeks osób /481

Spis ilustracji /493