Adaptacja prozy Jarosława Iwaszkiewicza w reżyserii Andrzeja Wajdy. Spektakl z 2002 roku.

„Noc czerwcowa” to sceniczna przeróbka opowiadania pod tym samym tytułem, opublikowanego w tomie „Zarudzie” (1976), dokonana przez Jarosława Iwaszkiewicza na kilka miesięcy przed śmiercią.

Ostatnia sztuka pisarza nie jest zresztą pierwszą autoadaptacją tego typu w jego spuściźnie (wcześniej powstały „Stara cegielnia”, „Gospodarstwo”).

Dramatyzacji „Nocy czerwcowej” podjął się sędziwy autor z inspiracji Andrzeja Wajdy i jemu właśnie przekazał utwór po ukończeniu pracy – początkowe strony przepisane na maszynie, pozostałe w rękopisie.Jest to opowieść o miłości i powinności, o trudnym wyborze pomiędzy obowiązkiem a potrzebą serca.

Gorąca i parna noc świętojańska. Rok 1864. W majątku ziemskim na Kresach Wschodnich stacjonuje porucznik gwardyjskiego pułku, Edmund. Zakochana w rosyjskim oficerze polska arystokratka skrzętnie ukrywa swe uczucia. Mąż pani Eweliny, Piotr, po upadku powstania styczniowego został zesłany na Sybir. Powinnością żony w owych czasach było towarzyszyć mężowi na katordze. Hrabina nie może się jednak zdecydować na wyjazd. Wie, co nakazuje jej patriotyczny i małżeński obowiązek i czego inni od niej oczekują. Serce i od lat nie zaspokojona namiętność podsuwają jednak inny wybór.

Tej nocy wszystko musi się rozstrzygnąć. Na tarasie pałacowym kobiety w czerni i ksiądz modlą się o szczęśliwą drogę pani hrabiny. Proszą o przekazanie zesłańcom listów, słów miłości i tęsknoty, świętych obrazków. Jej wyjazd na Syberię wszystkim wydaje się oczywisty, wszak przysięgała nie opuścić męża aż do śmierci. Pełną podtekstów konwersację przy stole przerywa pokojówka, zapraszając gościa do pokoju pani. Ewelina pragnie pożegnać Edmunda i osobiście podziękować mu za delikatność, którą przejawiał, goszcząc w domu ni to mężatki, ni to wdowy. Ośmielony łaskawością arystokratki młody oficer, ubogi jak mysz kościelna, „nieumiejętny i niezgrabny do niczego”, prosi, aby nie wyjeżdżała. Nie mógłby znieść myśli, że na zesłańczym szlaku każdy sołdat, każdy cham będzie ją dotykał i obrażał.

Za oknami trwa szalona zabawa, dziewczęta puszczają wianki na wodę, chłopcy rzucają się w pogoń w nurt rzeki. Magia nocy świętojańskiej popycha ku sobie także tych dwoje. Mija dwadzieścia lat. W majątku pojawia się dawny właściciel, pod innym nazwiskiem. Stara służąca z płaczem opowiada, jak wszystko się zmieniło, posmutniało, opustoszało. Pani Ewelina, zamknięta w swoim pokoju, pogrążona w melancholii, niepotrzebna ani mężowi, ani córce, od razu poznaje Piotra. Chociaż jej pierwszy mąż jest teraz zupełnie innym człowiekiem. Podobnie jak ona, odmieniona do głębi.

Obsada: Grażyna Szapołowska (Ewelina), Aleksander Domogarow (Edmund), Jerzy Radziwiłowicz (Piotr), Anna Polony (Ciotka Daniela), Ignacy Gogolewski (Chwalibóg), Beata Fudalej (Florentyna), Stanisława Celińska (Kukulusia), Anna Samusionek (Brońcia), Paweł Wilczak (Filip), Aleksandra Frycz (Mary) oraz Maria Homerska-Pietruska, Magdalena Kizinkiewicz, Marek Dąbrowski, Sergiusz Ż