„Przegląd Filozoficzno-Literacki” 2009, 2 (23), ''Literatura i etyka''
Wstęp, wybór i opracowanie Ewa Paczoska

***

Irytująca dziś może pewność dziewiętnastowiecznych, że nie ma literatury bez etyki, została w wieku XX srodze zawiedziona, tak samo, jak ich wiara w sens i wartość dojrzałości, której idea patronowała etycznym poszukiwaniom takich twórców, jak Świętochowski, Prus czy Stanisław Brzozowski. Dziś jednak coraz częściej, zdominowani w kulturze ponowoczesnej przez agresywną i nieetyczną niedojrzałość, potrzebujemy może, do czego przekonuje nas choćby Peter Sloterdijk (jako autor właśnie opublikowanej po polsku Krytyki cynicznego rozumu), wypracowania jakiegoś nowego wariantu czy modelu dorosłości, która wie, że ściany dziecinnego pokoju nie odizolują naszego świata od konieczności wyborów etycznych. Zwłaszcza dziś, w dobie kryzysu ekonomicznego i, jednocześnie, nadprodukcji jego interpretacji, warto przypominać tę staroświecką przestrogę Stiftera: „w ginących narodach zanika najpierw umiar".

Ewa Paczoska

***

Natura propozycji przyjaźni sama w sobie nigdy nie będzie determinować jakości przyjaciela. Chociaż propozycja przyjaźni bezinteresownej jest ze swej istoty propozycją najwyższego rodzaju, a propozycja korzyści sytuuje się ponad „zaledwie przyjemnością", to dopiero po dłuższej znajomości dowiemy się, czy autor domyślny potrafi odróżnić prawdziwą przyjaźń od fałszywej. Uznanie, że książka dostarcza mi „zaledwie przyjemności" lub „zaledwie korzyści", nie może oznaczać, że jest ona koniecznie etycznie gorsza od każdego dzieła oferującego mi coś więcej. Wiele ofert trwałej, intensywnej, uporządkowanej przyjemności okazuje się bardziej owocnych dla duszy niż niejedno zapewnienie o bezinteresownym towarzystwie. Nie powinno nas to dziwić: dlaczego wybór między prawdziwymi przyjaciółmi a pochlebcami, kochankami a sadomasochistami, mądrymi towarzyszami a pretensjonalnymi oszustami miałby być łatwiejszy w literaturze niż w życiu codziennym?

Wayne C. Booth

***

SPIS TREŚCI
Ewa Paczoska, Słowo wstępne, 9-11

ROZMOWA

Peter Sloterdijk, Monopol Europy na żałobę (w rozmowie z Hansem Jürgenem Heinrichsem) (przeł. J. Kulas), 13-17

KLASYKA

Adalbert Stifter, Przedmowa do tomu opowiadań Kolorowe kamienie (przeł. A. Mazur), 19-24

Aneta Mazur, Anatomia „łagodnego prawa” - między literaturą a filozofią, 25-36

Wayne C. Booth, Domyślni autorzy jako przyjaciele i pretendenci (przeł. M. Bokiniec), 37-51

Monika Bokiniec, „Praktyka, która nie chce zaniknąć”, czyli krytyka etyczna narracji według Wayne'a C. Bootha, 53-65

ROZPRAWY

Lena Magnone, Herosi wewnętrznej kolonizacji. Rola myśli etycznej Kanta w epoce pozytywizmu i Młodej Polski, 67-81

Joanna Jasińska, Paradoksy myśli utopijnej Aleksandra Świętochowskiego, 239-247

Dawid Maria Osiński, Świętochowski etylizujący. W poszukiwaniu formuły obecności, 83-114

Łukasz Książyk, Pesymistyczny epikurejczyk. Dumania pesymisty czyli notatki z podziemia Aleksandra Świętochowskiego, 115-135

Ewa Paczoska, Jak zostałem pisarzem? Aspekty etyczne polskich autobiografii literackich XIX i XX w., 137-158

Urszula Kowalczuk, Etyka wykluczenia. Brzozowski i Conrad, 159-181

Ewelina Lesisz, Bolesława Prusa i Stefana Żeromskiego czytanie Świątyni Opatrzności, 183-198

Urszula Górska, Retoryka ekspresji i etyczny problem asymilacji. Rozważania wokół eseju Josepha Rotha Juden auf Wanderschaft, 199-223

Krystyna Ruta-Rutkowska, Etyczność historii PRL w dramatach Wojciecha Tomczyka, 225-237

RECENZJE I POLEMIKI

Iwona E. Rusek, „Spazmem rozwścieczonego satyra wierzgnę" czyli Przybyszewskiego świadomość śmierci (recenzja Wieczności w człowieku Hanny Ratusznej), 249-254

Noty o autorach 255-258

***

Informacja dla zainteresowanych innymi moimi książkami:

Jeśli ktoś z Państwa chciałby dodatkowo kupić ode mnie inną z moich, tutaj oferowanych książek, proszę o jej wskazanie i wiadomość po zaznaczeniu opcji:

(1) "Allegro Paczkomaty InPost" - przy zamówieniu pierwszym;

(2) "Odbiór osobisty - przedpłata" - przy każdym kolejnym zamówieniu.

Opcja "Odbiór osobisty - przedpłata" umożliwia dołączenie każdej książki do wcześniejszego zamówienia z opcją "Allegro Paczkomaty InPost". Otrzymawszy zapłatę za wszystkie zamówione książki - wyślę wszystkie paczkomatem w jednej paczce. Koszty przesyłki są wówczas naliczane jednorazowo.