Co motywowało średniowiecznych rycerzy-krzyżowców do podejmowania dalekich i niebezpiecznych wypraw? Czy Hitler był paranoikiem? Jaka jest geneza mentalności współczesnych Polaków? Profesor Maciej Dymkowski analizuje wybrane procesy historyczne z perspektywy psychologa. Rezultatem jego rozważań jest zbiór interesujących refleksji, które rzucają nowe światło na kluczowe zagadnienia z historii nowożytnej.
Zbiór otwiera obszerny, psychologiczny portret średniowiecznych rycerzy – studium ich mentalności, sposobów myślenia, wyznawanych wartości. Analiza stanowi istotny wkład w zrozumienie, czym kierowali się krzyżowcy, podejmując zbrojne wyprawy (oprócz powszechnie znanej motywacji ekonomicznej i religijnej).
Chcąc wyjaśnić genezę współczesnej mentalności Polaków, zwłaszcza jej przywary, profesor odwołuje się do figury „szlachcica Sarmaty”. W ikonie ustroju chylącej się ku upadkowi Rzeczypospolitej dostrzega cechy, które zdaniem autora nie straciły na aktualności: „Wybujały indywidualizm, pomieszany z ksenofobicznie zabarwionym anarchizmem i niesłychanie wprost wysokim poczuciem własnej wartości. Przekonanie o swojej wyższości wobec sąsiadów. Eurosceptycyzm, ideologicznie podbudowany…”.
Autor piętnuje także przesadne uleganie paranoi politycznej, będącej domeną nie tylko części polityków, lecz także obywateli, którzy jej bezrefleksyjnie ulegają. Kolejne rozdziały przynoszą psychologiczne rozważania o sprawcach Holokaustu, skutkach toksycznych idei i destrukcyjnym posłuszeństwie. Zbiór kończy rozmowa na temat psychologicznych uwarunkowań tyranii przeprowadzona przez dziennikarkę Ewę Winnicką z prof. Dymkowskim na łamach tygodnia „Polityka”.
„Przygotowaniu zbioru przyświecała nadzieja, iż zainteresuje on bardzo różnych czytelników, również takich, którzy na co dzień raczej nieskorzy są do wertowania opasłych opracowań historyków” – pisze we wstępie prof. Dymkowski. Rzeczywiście, w sposób zwięzły zaprezentowano w zbiorze interpretacje kluczowych, historycznych wydarzeń, a przyjęcie perspektywy psychologicznej pozwala czytelnikowi spojrzeć na nie w zupełnie nowy sposób.