Wieża książęca w Siedlęcinie w świetle dotychczasowych badań

Wieża książęca w Siedlęcinie w świetle dotychczasowych badań. Podsumowanie na 700-lecie budowy obiektu

Redaktor: Przemysław Nocuń

Opis: oprawa miękka; format: 205 × 290 mm; liczba stron: 416; rok wydania: 2016

STAN KJSIAŻKI BARDZO DOBRY, NIEUŻYWANA

Jeden z najważniejszych obiektów średniowiecznej architektury i sztuki w Polsce doczekał się wreszcie kompleksowej monografii! Na ponad 400 kolorowych stronach zawarto wyniki najnowszych badań historycznych, archeologicznych, dendrochronologicznych oraz kwerend archiwalnych dotyczących wieży w Siedlęcinie koło Jeleniej Góry, wybudowanej nad brzegiem Bobru w początkach XIV w. przez księcia Henryka I jaworskiego. Prawdopodobnie ten sam władca niedługo potem zlecił wykonanie malowideł przedstawiających legendę sir Lancelota z Jeziora – do dziś wyróżniających wieżę w Siedlęcinie, unikatowych w skali światowej i uważanych za najdoskonalsze w Polsce świeckie malowidła średniowieczne. Ale to nie jedyne siedlęcińskie unicum, które przybliża prezentowana książka.

Tom otwiera obszerny rozdział autorstwa redaktora i inicjatora przedsięwzięcia, Przemysława Nocunia z Instytutu Archeologii UJ, poświęcony dotychczasowym – niemieckim i polskim badaniom wieży, obficie ilustrowany archiwalnymi ilustracjami i omawiający zwrotne punkty w historii interpretacji obiektu (m.in. ustalenie książęcej fundacji obiektu, uchodzącego we wcześniejszym piśmiennictwie za wieżę rycerską). W drugim rozdziale Dagmara Adamska omawia szersze tło kolonizacji przedpola Sudetów w późnym średniowieczu, a także szczegółowo przedstawia znane ze źródeł pisanych koleje zmian własnościowych wieży. Rozdział uzupełniają regesty średniowiecznych i nowożytnych dokumentów, istotnych dla dziejów majątku z wieżą.

W kilku kolejnych rozdziałach Przemysław Nocuń prezentuje najbardziej kompletny opis wieży i przylegających do niej średniowiecznych i nowożytnych obiektów (muru, fosy, dworu, folwarku), jaki do tej pory opublikowano. Kondygnacja po kondygnacji, ściana po ścianie, element po elemencie – grubo ponad 100 stron fascynujących szczegółów! A jest się nad czym rozwodzić, gdyż wieża szczyci się niezmienionym od 700 lat układem kondygnacji i zachowanymi do dziś drewnianymi stropami z 2. dekady XIV w. pomiędzy aż czterema kondygnacjami! Między innymi dzięki pokaźnej serii dat dendrochronologicznych autor ukazuje detalicznie historię samej budowy, rozpoczętej w 1313 r. (wiosną tego roku ścięto pierwsze jodły na belki stropowe), a zakończonej dwa lata później. Ujawnia też, że pożary w późniejszych stuleciach tylko w niewielkim stopniu przyczyniły się wymiany pierwotnych elementów. Te same badania pozwoliły zidentyfikować czas powstania charakterystycznego, wysokiego dachu wieży, a także innych przekształceń (np. dodatnia ściany działowej na II kondygnacji w latach 30. XVI w.). Przy okazji omawiania 2. piętra wieży, tzw. Wielkiej Sali, podsumowuje stan wiedzy i bogato ilustruje średniowieczne malowidła z serii arturiańskiej (oraz inne). Opisy wszystkich części siedlęcińskiego kompleksu, a zwłaszcza jego dolnych kondygnacji i otoczenia (dworu, folwarku, mostu) uwzględniają wyniki prac archeologicznych, prowadzonych od kilku lat przez Instytut Archeologii UJ. Tę część pracy wzbogacają cenne archiwalne źródła ikonograficzne (niektóre dotąd nieznane i niepublikowane) oraz komputerowe wizualizacje całego założenia w kilku cięciach czasowych – od średniowiecza do początków XIX w.

Drugą, równie obfitą część publikacji tworzą opracowania poszczególnych kategorii zabytków ruchomych, odnalezionych podczas badań wieży, nowożytnego dworu i ich otoczenia. Dominik Nowakowski, Barbara Glinkowska, Tadeusz Orawiec, Michał Wojenka i Barbara Grabny przedstawiają w swoich rozdziałach wyczerpujące uwagi o ceramice średniowiecznej, fajkach, naczyniach kamionkowych i szkle. Spośród zabytków metalowych omówiono najważniejsze z punktu widzenia funkcji i chronologii wieży kategorie – monety (Roksana Wawrzczak) i militaria (Lech Marek). Szczegółowe omówienie metodyki oraz wyników prac dendrochronologicznych (prawie 200 datowanych próbek z samej wieży!) zawiera natomiast bogato ilustrowany rozdział autorstwa Aleksandra Koniecznego. Rozdział autorstwa Bartłomieja Makowieckiego o piecu kaflowym z XVII wieku, funkcjonującym dawniej w Siedlęcinie, a obecnie znajdującym się w pałacu w Cieplicach, to niezbędne uzupełnienie pełnego obrazu funkcjonowania i przemian książęcej, a później rycerskiej rezydencji.

Spis zawartości:

Przemysław Nocuń, Słowo wstępne

Przemysław Nocuń, Historia i stan badań

Dagmara Adamska, Siedlęcin, czyli „wieś Rudigera”. Studia nad średniowiecznym osadnictwem wokół Jeleniej Góry

Przemysław Nocuń, Wieża mieszkalna

Przemysław Nocuń, Mur obwodowy, fosa oraz most

Przemysław Nocuń, Dwór

Przemysław Nocuń, Folwark

Dominik Nowakowski, Ceramika naczyniowa z najstarszych nawarstwień kulturowych

Barbara Glinkowska, Tadeusz Orawiec, Ceramika naczyniowa protokamionkowa i kamionkowa

Michał Wojenka, Nowożytne naczynia półmajolikowe

Barbara Grabny, Szkło naczyniowe i szkło okienne

Bartłomiej Makowiecki, Zapomniany nowożytny piec kaflowy z wieży w Siedlęcinie

Barbara Grabny, Fajki

Lech Marek, Militaria i oporządzenie jeździeckie

Roksana Wawrzczak, Numizmaty

Aleksander Konieczny, Badania dendrochronologiczne drewnianych konstrukcji książęcej wieży mieszkalnej

Podsumowanie/Summary/Zusammenfassung