Zabrzańskie legendy i podania
Szczech, Bernard
Wydawca: Bytom : Agencja Wydawnicza Łukasz Szczech
Rok wydania: 1998
Opis fizyczny: 65 s. ; 21 cm

Zmieniający się w dziewiętnastym wieku obraz terenu, na którym osadzone zostało Zabrze, powodowany gwałtowną industrializacją, zadecydował o zanikaniu tradycyjnej kultury ludowej na rzecz kultury środowisk robotniczych, determinowanej warunkami miejsca pracy. To też było powodem różnic w przekazach podań. Starzyk z familoków opowiadał o Skarbniku, utożsamionym później z Zabrzeskim [legendarny założyciel Zabrza], natomiast w rejonach o charakterze wiejskim częściej gościł utopiec czy inne miejscowe widziadła. W tych drugich też środowiskach okazalej funkcjonowały przekazy podań o charakterze para historycznym. Przyczyną było tu często wielowiekowe zasiedzenie rodów na tym samym, określonym terenie, wśród których przy braku zapisów, jedyną prawdziwą informacją o wydarzeniach nie tylko z rodzinnego kręgu były przekazy ustne, przechodzące z pokolenia na pokolenie.

Autor przedstawia zbiór legend, opracowany na podstawie kilkunastu źródeł literaturowych, w tym źródeł przedwojennych i niemieckich. Te ostatnie tłumaczył.
W zbiorze niejednolity jest styl. Legendy tłumaczone są pisane stylem autora, ale z innych źródeł załącza legendy bez tłumaczenia i tu zdarza się np. legenda napisana po śląsku.
Najciekawsze legendy zbioru dotyczą osoby Zabrzeskiego i legend związanych z założeniem Zabrza. To, jak Zabrzeski stał się Skarbnikiem, kim stała się jego córka Barbórka, jak potraktował swoją żonę czwórką (lub dwójką--zależnie od podania) koni, jak dostał ziemię od Bolesława (Krzywoustego?),która później stała się Zabrzem, jak w Zabrzu odkryto węgiel.

Są też i inne legendy o Zabrzu, np. o okolicznych utopcach (np. co się dzieje gdy utopiec pije wrzątek),zabawna była legenda o żmijowym młynie "[...] żmije żyły z rodziną młynarza w symbiozie [...] wypełzały z zakamarków swoich kryjówek, udawały się do kołysek i tam wspólnie z małymi dziećmi bawiły się i wygrzewały" :) Może ten cytat powinienem dodać do ulubionych :)

Pozostała część legend to różnego rodzaju jednoakapitowe opowieści o tym, że ktoś coś widział i się boi, albo anegdoty, np. o kobiecie, która modliła się do Nepomucena, a z wnętrza kapliczki odpowiedział jej głos pijaka...